नात्याचा शेवट आणि कर्जाची सुरुवात: घटस्फोटामुळे ४२% पुरुष कर्जबाजारी!

एका ताज्या सर्वेक्षणातून धक्कादायक वास्तव समोर

लग्न हे केवळ दोन व्यक्तींचे नाही, तर दोन कुटुंबांचे मिलन मानले जाते. पण जेव्हा हे नाते तुटते, तेव्हा त्याचा परिणाम केवळ भावनिक नसतो, तर तो आर्थिक आणि मानसिकदृष्ट्याही खूप मोठा असतो. नुकत्याच झालेल्या एका सर्वेक्षणातून एक धक्कादायक आणि तितकेच विचार करायला लावणारे वास्तव समोर आले आहे. घटस्फोट घेणाऱ्या पुरुषांपैकी तब्बल 42% पुरुषांना घटस्फोटाची प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी आणि त्यानंतरच्या जबाबदाऱ्या पार पाडण्यासाठी कर्ज घ्यावे लागले आहे.

ही आकडेवारी केवळ एक संख्या नाही, तर बदलत्या सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीचा आरसा आहे. घटस्फोटाचा पुरुषांच्या आर्थिक आणि मानसिक आरोग्यावर किती खोलवर परिणाम होतो, हे यातून स्पष्ट होते.

कर्ज घेण्याची वेळ का येते? (प्रमुख कारणे)

घटस्फोटाची प्रक्रिया पुरुषांसाठी आर्थिकदृष्ट्या आव्हानात्मक का ठरते? याची काही प्रमुख कारणे आहेत:

पोटगी (Alimony/Maintenance): घटस्फोटानंतर पत्नीला दरमहा किंवा एकरकमी पोटगी द्यावी लागते. अनेकदा ही रक्कम पुरुषाच्या उत्पन्नाच्या तुलनेत मोठी असते, ज्यामुळे आर्थिक ताळेबंद कोलमडतो. ही रक्कम वेळेवर देण्यासाठी अनेकजण कर्जाचा पर्याय निवडतात.

वकिलांची फी आणि कोर्टाचा खर्च: घटस्फोटाची कायदेशीर प्रक्रिया अत्यंत खर्चिक असू शकते. वकिलांची भरमसाठ फी, कोर्ट-कचेरीच्या फेऱ्या आणि इतर कायदेशीर खर्चांमुळे मोठा आर्थिक भार पडतो.

संपत्तीची विभागणी: लग्नानंतर एकत्र खरेदी केलेल्या मालमत्तेची (उदा. घर, गाडी) विभागणी करताना अनेकदा पुरुषाला स्वतःचा वाटा विकून किंवा कर्ज काढून पत्नीचा हिस्सा द्यावा लागतो.

मुलांचा खर्च: मुलांचा ताबा जरी दोघांपैकी कोणाकडेही असला, तरी त्यांच्या शिक्षणाचा, आरोग्याचा आणि इतर खर्चाचा मोठा वाटा वडिलांवर येतो. हा खर्च भागवण्यासाठी अतिरिक्त पैशांची गरज भासते.

नवीन घराची सोय: घटस्फोटानंतर पुरुषाला वेगळे घर भाड्याने घ्यावे लागते किंवा नवीन घर खरेदी करावे लागते. यासाठी लागणारी डिपॉझिटची रक्कम किंवा घराची किंमत मोठी असल्याने कर्ज घेणे भाग पडते.

आर्थिक ताणाचे मानसिक आरोग्यावर होणारे परिणाम

घटस्फोटाचा आर्थिक भार पुरुषांच्या मानसिक आरोग्यावर गंभीर परिणाम करतो. समाजात पुरुषांकडून 'खंबीर' राहण्याची अपेक्षा केली जाते, त्यामुळे ते आपल्या भावना सहज व्यक्त करत नाहीत. यातून अनेक मानसिक समस्या निर्माण होतात.

सततचा ताण आणि चिंता: कर्जाचे हप्ते, पोटगीची रक्कम आणि वाढता खर्च यामुळे पुरुष सतत तणावाखाली राहतात. भविष्याच्या चिंतेने त्यांना ग्रासून टाकते. याचा परिणाम त्यांच्या कामावर आणि आरोग्यावर होतो.

नैराश्य (Depression): नाते तुटल्याचे दुःख, एकटेपणा आणि त्यात आर्थिक संकट यामुळे अनेक पुरुष नैराश्याचे बळी ठरतात. 'मी एक अयशस्वी व्यक्ती आहे' ही भावना त्यांच्या मनात घर करू लागते.

एकटेपणाची भावना: घटस्फोटानंतर सामाजिक आणि कौटुंबिक आधार कमी होतो. मित्र आणि नातेवाईक दुरावतात. या एकटेपणामुळे मानसिक त्रास अधिकच वाढतो.

आत्मविश्वासाची कमतरता: आर्थिक अस्थिरतेमुळे आणि नात्यातील अपयशामुळे पुरुषांचा आत्मविश्वास कमी होतो. ते स्वतःला कमी लेखू लागतात.

मदत मागण्यास संकोच: 'पुरुष रडत नाहीत' किंवा 'पुरुषांनी आर्थिक जबाबदारी समर्थपणे सांभाळली पाहिजे' यांसारख्या सामाजिक दबावांमुळे ते कोणाकडेही मदत मागायला किंवा आपल्या भावना व्यक्त करायला संकोच करतात.

यावर उपाय काय?

घटस्फोट ही एक अवघड प्रक्रिया आहे, पण यातून बाहेर पडण्यासाठी काही गोष्टींची मदत होऊ शकते:

आर्थिक नियोजन: घटस्फोटाची शक्यता दिसल्यास किंवा प्रक्रिया सुरू झाल्यास आर्थिक सल्लागाराची मदत घेणे महत्त्वाचे आहे. भविष्यातील खर्चाचे योग्य नियोजन केल्यास आर्थिक भार काही प्रमाणात कमी होऊ शकतो.

संवाद आणि मध्यस्थी: कोर्टाच्या बाहेर सामंजस्याने आणि संवादाने निर्णय घेतल्यास वेळ आणि पैसा दोन्ही वाचू शकतो. मध्यस्थी (Mediation) हा एक चांगला पर्याय ठरू शकतो.

मानसिक आधार: या कठीण काळात मानसिक आधार घेणे अत्यंत गरजेचे आहे. समुपदेशकांशी (Counselor) बोलणे, मित्र-परिवाराशी संवाद साधणे किंवा सपोर्ट ग्रुपमध्ये सहभागी होणे फायदेशीर ठरू शकते. मनातल्या भावना दाबून न ठेवता त्या व्यक्त करणे महत्त्वाचे आहे.

वास्तव स्वीकारणे: परिस्थितीचा स्वीकार करून नवीन आयुष्याची सुरुवात करणे महत्त्वाचे आहे. भूतकाळात अडकून न राहता भविष्याकडे सकारात्मक दृष्टीने पाहण्याचा प्रयत्न करावा.

निष्कर्ष

घटस्फोट हा केवळ कायदेशीर प्रक्रियेचा भाग नसून, तो एका पुरुषाच्या आयुष्यात भावनिक, सामाजिक आणि आर्थिक वादळ घेऊन येतो. 42% पुरुषांना कर्ज घ्यावे लागणे हे या वादळाची तीव्रता दर्शवते. समाज म्हणून आपण पुरुषांच्या या वेदना आणि त्यांच्या मानसिक आरोग्याच्या समस्या समजून घेणे आवश्यक आहे. त्यांना भावनिक आधार देऊन आणि मदत मागण्यात काहीही गैर नाही ही भावना रुजवून, आपण त्यांना या कठीण काळातून बाहेर पडण्यास नक्कीच मदत करू शकतो.

अश्विनीकुमार

समुपदेशक, कुटुंब आणि नातेसंबंध