मेंदूचा नकारात्मकतेकडे असलेला कल: स्तुतीपेक्षा अपमान जास्त काळ का टिकतो भाग २

 नकारात्मकतेच्या कलावर मात करण्याच्या रणनीती (Strategies to Overcome Negativity Bias)

१. कौतुकाचा जाणीवपूर्वक आस्वाद घ्या (Consciously Savor Compliments):

• थांबा आणि सकारात्मक प्रतिक्रिया मान्य करा.
• नंतर विचार करण्यासाठी चांगले शब्द लिहून ठेवा.
• नकारात्मक टिप्पण्यांप्रमाणे, मानसिकरित्या कौतुकाची उजळणी करा.

२. टीकात्मक प्रतिक्रियांची पुनर्रचना करा (Reframe Critical Feedback):

• टीका तुमच्या ओळखीपासून वेगळी करा.
• भावनात्मक आघाताऐवजी कृती करण्यायोग्य सल्ल्यावर लक्ष केंद्रित करा.
• नकारात्मक स्व-धारणांच्या कायमस्वरूपी टिकून राहण्याला आव्हान द्या.

३. कृतज्ञता आणि सकारात्मकतेचा सराव करा (Practice Gratitude and Positivity):

• सकारात्मक क्षणांचे जर्नलिंग त्यांच्या चेतामार्गांना बळकट करते.
• नियमित कृतज्ञतेचा सराव मेंदूचे लक्ष पुन्हा वळवतो.
• ध्यान आणि सजगता (mindfulness) नकारात्मकतेचा कल कमी करतात.

४. पुनरावृत्तीद्वारे लवचिकता निर्माण करा (Build Resilience Through Repetition):

• स्मृती टिकवण्यासाठी कौतुक अनेक वेळा ऐका.
• सकारात्मक प्रतिसादाचे विविध स्रोत शोधा.
• परस्पर प्रोत्साहनासाठी जबाबदारीचे भागीदार (accountability partners) तयार करा.

५. संज्ञानात्मक पुनर्मूल्यांकन (Cognitive Reappraisal):

• अपयशांकडे तात्पुरत्या, विशिष्ट घटना म्हणून पहा—कायमस्वरूपी गुणधर्मांप्रमाणे नाही.
• विनाशकारी विचारसरणीला आव्हान द्या.
• "मी अयशस्वी झालो" याऐवजी "मी शिकलो" हे विचारात आणा.

---

सकारात्मक बाजू: आपल्या नकारात्मकतेच्या कलाचा उपयोग करणे (The Silver Lining)

एका तोट्याचे सामर्थ्यात रूपांतर (Turning a Disadvantage Into Strength)

चुकांमधून शिकणे (Learning from Mistakes)

• हा कल आपल्याला चुका पुन्हा टाळण्यास मदत करतो.
• वेदनादायक स्मृती मौल्यवान धड्यांचे काम करतात.
• चुका अखंड शहाणपण बनतात.

वाढीसाठी प्रेरणा (Motivation for Growth)

• नकारात्मक प्रतिक्रिया, योग्य प्रकारे प्रक्रिया केल्यास, सुधारणा घडवून आणते.
• कमतरतांची जाणीव वैयक्तिक विकासाला इंधन पुरवते.
• आव्हाने बदलांसाठी उत्प्रेरक (catalysts) बनतात.

---

निष्कर्ष

आपल्या मेंदूची अपमानांना कौतुकापेक्षा जास्त काळ लक्षात ठेवण्याची प्रवृत्ती ही वैयक्तिक कमतरता नाही—ती एक जुनी जगण्याची यंत्रणा आहे. या कलमुळे आपल्या पूर्वजांना धोकादायक जगात मदत झाली असली तरी, आधुनिक जीवनात तो कधीकधी आपल्या विरोधात काम करतो.

या न्यूरोलॉजिकल सत्याला समजून घेतल्यास, आपण जाणीवपूर्वक पाऊले उचलू शकतो:

• सकारात्मक स्मृतींना जाणीवपूर्वक बळकट करणे.
• नकारात्मक अनुभवांची उत्पादकपणे पुनर्रचना करणे.
• भावनिक लवचिकता निर्माण करणे.
• नैसर्गिक नकारात्मकतेच्या कलाला संतुलित करण्यासाठी सहाय्यक वातावरण तयार करणे.

जागरूकता ही गुरुकिल्ली आहे. आपला मेंदू कसा तयार झाला आहे हे ओळखून, आपल्याला आपल्या प्रतिसादांना पुन्हा तार (rewire) देण्याची शक्ती मिळते, ज्यामुळे हळूहळू टिकून राहिलेल्या अपमानांपासून चिरस्थायी आत्मविश्वासाकडे संतुलन बदलण्यास मदत होते.

लक्षात ठेवा: तुमच्या मेंदूचा नकारात्मकतेचा कल तुमचा दोष नाही, परंतु त्याला प्रशिक्षित करणे ही तुमची जबाबदारी आहे—आणि ते निश्चितपणे शक्य आहे.

धन्यवाद

अश्विनीकुमार

समुपदेशक

विना औषधी उपचार

ग्रांड मास्टर रेकी हीलर, संमोहन तज्ञ, आकर्षणाचा सिद्धांत, ध्यान साधना 

For appointment only - 8080218797